Był październik 1994 roku gdy naciągnąłem Mamę, żeby w ulicznym kiosku kupiła mi pierwszy numer papierowego miesięcznika dla fanów NBA. Nie żebym miał tak dobrą pamięć do dat, mam go teraz przed sobą, widzę napis na okładce. Piąteczka dla tych, którzy pamiętają tamte, wspaniałe czasy. Czasy bez internetu, smartfonów, Instagrama, tik-toka, elektrycznych hulajnóg, galerii handlowych, co najwyżej wypożyczalni filmów na kasetach VHS, które można było zabrać do domu na jeden dzień, a po obejrzeniu przewinąć do początku i przykładnie oddać. Czasy, w których dzieciaki spędzały czas na podwórkach, boiskach, ławkach, trzepakach, zaułkach, generalnie wychodziliśmy na dwór. Najpopularniejsza była piłka nożna, ale koszykówka za sprawą Dream Teamu, Michaela Air Jordana i pierwszych relacji NBA w publicznej telewizji przeżywała w Polsce prawdziwy boom. Stąd między innymi ten magazyn, nosił nazwę Magic Basketball. Stare dzieje, nostalgia. Kto pamięta?

Pamiętam, że chodziłem w tamtym czasie na mecze Nobilesu Włocławek. Zabierał mnie kolega ojca, który był szczęśliwym posiadaczem karnetu w drugim rzędzie. Jak wpuszczano dorosłego z dzieckiem na jeden bilet, nie mam pojęcia, miał facet wejścia, no i zobaczył chyba, że coś mnie do koszykówki ciągnie. Niedaleko później przekonał pana Wojciecha Kobielskiego do wpisania mnie na listę trenowanych przez niego nastolatków. Tak się zaczęło. Codziennie dużo myślałem o grze, chodziłem na zajęcia i dostałem nawet od Taty buty model Converse Destroyer sygnowany nazwiskiem Larry’ego Johnsona, choć w tamtym czasie były to dla mnie buty Tomka Jankowskiego…

Converse Destroyer

Umiejętności brakowało, ale nie wiedzieć czemu, postanowiłem zakamuflować ów fakt znajomością ligi NBA. Magic Basketball spadł mi z nieba. Nie wiem, czym kierowali się wydawcy umieszczając na okładce zdjęcie akurat Richarda Dumasa, ale wyszedłem z założenia, że musi być super gwiazdą skoro się tam znalazł.

Później przez lata nie lubiłem Richarda Dumasa. Nie potrafiłem zrozumieć, jak mając tyle talentu można prowadzić się tak źle, żeby z poziomu gry w Finałach NBA przeciwko Chicago Bulls i Michaelowi Jordanowi zostać rywalem Nobilesu Włocławek i Igora Griszczuka! W tym miejscu chciałbym być właściwie rozumiany: Griszczuk to oczywiście legenda Włocławka i najlepszy gracz, jakiego oglądałem na żywo, ale nawet dziecko wie, że podjazdu do Jordana czy Barkleya to on nie miał. W każdym razie, w okresie czapeczkowej dominacji Hornets i Bulls w latach dziewięćdziesiątych w Polsce, zakładam, że 95% dzieciaków z asfaltowych boisk miało w głowach sny o lataniu jak Michael a nie Igora Griszczuka.

A więc jeszcze raz, jak to się stało, że Dumas, za którego Detroit Pistons gotowi byli oddać w transferze Dennisa Rodmana (!!) stoczył się tak nisko i tak szybko? Z tego samego powodu, dla którego przepadł ów transfer. Dumas miał problemy by utrzymać się w ośrodku odwykowym, gdzie miał się leczyć z uzależnienia od alkoholu i narkotyków.

Sezon 1992/1993:

• 15.8 punktów 4.6 zbiórek 1.8 przechwytów 52% z gry po rundzie zasadniczej
• 20 punktów 12 zbiórek 4 asysty w Game 1. NBA Finals
• 17 punktów 5 zbiorek w Game 3. NBA Finals
• 17 punktów 8/11 z gry w Game 4. NBA Finals
• 25 punktów 5 zbiórek 12/14 z gry w Game 5. NBA Finals

To wszystko mając 24 lata, czyli cały świat u stóp. Dwie dekady później praca woźnego, wyrok w zawieszeniu za kradzież alkoholu, papierosów i płyt DVD. Jak do tego doszło? Zapraszam do lektury.

Richard Wayne Dumas urodził się w 1969 roku. Miał dobre geny, jego ojciec był graczem ligi ABA. Richard wspomina, że był dzieckiem bardzo żywym, w typie ADHD, któremu ojciec regularnie podawał piwo, żeby „go wyciszyć”. Dumas miał wtedy 4/5 lat. Mniej więcej w tym samym czasie mały Richard zaczął regularnie palić papierosy swojego dziadka. Twierdzi, że jego osobowość zawsze cechowała skłonność do uzależnień. Marihuanę zaczął palić w wieku 12/13 lat, choć w innych wywiadach wspomina również wiek 9 lat. W tym samym czasie używał też pigułek swojej mamy.

Stop narkotykom

Szkoła średnia to Washington High, liceum słynące z silnego programu sportowego, cztery razy z rzędu koszykarskie mistrzostwo stanu (w tym trzy razy z Dumasem w składzie). Jak wspomina, raz wypił trzy piwa i miał udany mecz, ponieważ nie przeszkadzały mu krzyki, hałas i światła. W kolejnych latach można powiedzieć, że te “trzy piwa” stały się jego przedmeczową rutyną, zwiększała się tylko ich liczba. Zrobić sześć browarów przed meczem? To trzeba umieć i lubić…

Kokainy w formie cracku spróbował po raz pierwszy w wieku 18 lat. Twierdzi, że widział, co robi z ludźmi i spróbować musiał. Pierwszy kontakt z crackiemmiał być zresztą całkowicie przypadkowy, to miał być zwyczajny skręt. Innym razem mówi, że to kampania pani prezydentowej Nancy Reagan pobudziła jego ciekawość do spróbowania twardych narkotyków, o których wcześniej nie słyszał i których wcześniej nie próbował.

Tak czy inaczej, przedmeczowa alkoholowa rutyna oraz narkotyki nie przeszkodziły Richardowi w uczestnictwie meczu McDonalds All-American! Talentem bił wszystkich: niesłychanie atletyczne, żylaste dwa metry wzrostu, rozpiętość ramion na poziomie 215 cm. I choć Dumas szedł przez program z łatką alkoholika i narkomana, potencjał wciąż miał ogromny, więc stypendium otrzymał.

Wybór padł na Oklahoma State University ponieważ chciał pozostać bliżej domu. Statystyki z dwóch pierwszych lat mogły wzbudzać entuzjazm: 16.6 punktów 6.7 zbiórek  2 przechwyty i 1.1 bloku przy skuteczności 49% z gry. Brzmi jak bilet pierwszej klasy do NBA. Największego dla Dumasa niebezpieczeństwa nie mogły jednak oddać statystyki boiskowe. Miał iść w topce draftu, a tymczasem uczelnia usunęło go z listy studentów z powodu powtarzających się problemów z narkotykami. W trakcie studiów został także ojcem, jednak jak przyznaje, nie nawiązał żadnej relacji z dzieckiem.

You’re OUT

Co było dalej? W wieku 21 lat wyjechał do Izraela by dorobić w miejscowym klubie Hapoel Holon. Z dala od złego towarzystwa nieco bardziej skoncentrował się na koszykówce. Trudno powiedzieć, czy wynikało to z ogólnego poziomu ligi izraelskiej, odstawienia cracku, czy obu tych czynników, w każdym razie średnie z Izraela to 21 punktów, 8 zbiórek, 2 asysty i skuteczność rzutowa na poziomie 59%. Przypominam, że mówimy o 21-letnim chłopaku. O całkowitym odstawieniu substancji psychoaktywnych nie było jednak mowy. W jednym z wywiadów Dumas wyznał, że „Saddam wciąż bombardował go regularnie”.

Po zakończeniu sezonu zgłosił się do draftu NBA jednak wieści szybko się rozeszły i zamiast czołówki, dopiero z 46. numerem postawili na niego Phoenix Suns. Ponoć ekipa Rockets obiecała mu wybór z ósemką, ale nic takiego się nie stało. Najważniejsze, że znów miał szansę na zaprezentowanie swych możliwości. Jakiekolwiek rozważania o karierze koszykarza okazały się jednak bezcelowe. Dumas nie przeszedł testów antynarkotykowych przez co został zawieszony na cały sezon. Czas ten spędził w barwach Oklahoma City Cavalry w nieistniejącej już Continental Basketball Association. Czy wytrwał i pozostał czysty przez cały sezon? Załóżmy że tak, bo w grudniu 1992 roku wreszcie zadebiutował w NBA i to jak! Szesnaście punktów 8/10 z gry przeciwko Los Angeles Lakers i to w zaledwie 17 minut z ławki.

Przypomnijmy, Suns byli wtedy drużyną na poziomie (62-20) prowadzoną przez przyszłego MVP, Charlesa Barkleya. W składzie znajdowali się również Kevin Johnson, Dan Majerle, Cedric Ceballos, Tom Chambers, Danny Ainge, Mark West oraz znany skądinąd Oliver Miller, który w pewnym momencie kariery również reprezentował drużynę z Pruszkowa. Statystyki rookie sezonu przywołałem, biorąc pod uwagę fakt, że został wybrany w drugiej rundzie, Dumas zachwycał. Mało tego, sezon 1993/1994 pozwalał Suns na optymizm – Jordan obwieścił światu zakończenie kariery, były widoki na pierścień, które należało wykorzystać.

I’m clean!

W tamtym czasie Dumas ożenił się. Żona była w ciąży z drugim dzieckiem. Zarzekał się, że chce być czysty dla nich. Niestety miesiąc przed rozpoczęciem sezonu Richard ponownie wpadł na teście. Nie stawił się też w ośrodku odwykowym więc NBA znów zawiesiła go bezterminowo bez prawa do wypłaty. Po roku znów wrócił do zespołu, ale jego wyniki spadły drastycznie. Grał ogony, w kluczowych meczach playoffs w ogóle nie wyszedł na plac. Wkrótce został też zwolniony przez Suns. Po latach tłumaczy, że zwolnienie go było wynikiem niestawienia się na kontrolę antynarkotykową, na której pojawić się nie mógł, ponieważ wyjechał na wakacje. Twierdzi, że dzwonił, by o tym poinformować, ale nikt nie odbierał.

To była naprawdę trudna sytuacja dla drużyny. Suns zrobili wszystko, co można było, żeby pomóc Richardowi (..) kiedy pojawiają się narkotyki, zawsze mówię ludziom, że dla mnie to jak oglądanie filmu „Gniew oceanu”.  Jestem wielkim fanem George’a Clooneya i Marka Wahlberga i za każdym razem, kiedy oglądam ten film trzymam kciuki za bohaterów filmów myśląc “tym razem wam się uda, chłopaki”. Niestety nigdy im się nie udaje. Toną za każdym razem. Tak samo jest z narkotykami [Charles Barkley]

Ostatnim przystankiem Dumasa byli Sixers prowadzeni przez Johna Lucasa, który ze względu na swoją słabość do trudnych graczy zebrał grupę składającą się z między innymi Derricka Colemana, Vernona Maxwella i właśnie Dumasa. Co ciekawe, parę lat wcześniej Lucas miał określić Dumasa:

• “może być jak Doctor J z rzutem”
• “pewny wybór do Dream Team 1996”

Pekaes Pruszków

Jednak po rozegraniu 39 bardzo przeciętnych i mało produktywnych meczów NBA zamknęła przed Richardem swoje podwoje. Zwolnienie z Sixers rozpoczęło trwającą siedem lat i obejmującą pięć krajów (USA, Anglia, Bośnia i Hercegowina, Francja i Polska) i jedenaście drużyn wędrówkę po świecie. W 1998 roku Dumas trafił do Pruszkowa. Za tę część pragnę podziękować Łukaszowi Ceglińskiemu, autorowi fascynującej książki “Pruszków mistrz”, którą polecam każdemu niezależnie od zainteresowania polską koszykówką:

“Trener McCollow uprzedził nas, że Richard dołączy do drużyny podczas turnieju w Bytomiu. Zaznaczył, żeby nigdzie go nie zabierać, nie kusić, nie pić z nim alkoholu. No to przygotowujemy się do mecz w tym Bytomiu, w trakcie rozgrzewki Dumasa przywożą do hali. Richard staje obok ławki, patrzy jak się ruszamy. Kiedy zebraliśmy się obok niego, obok trenerów, zorientowaliśmy się, że gość jest kompletnie nawalony” – tak pierwszy kontakt z Richardem Dumasem zapamiętał Leszek Karwowski.

Jeszcze ciekawsze jest to, co wydarzyło się w następnych kwadransach. Koszulkę Phoenix Suns z numerem 21 i swoim nazwiskiem na plecach, bo w takim stroju Amerykanin wszedł do hali, Dumas zamienił na strój Pekaesu. Po kilku minutach rozgrzewki Dumas wyjął z uszu trzy złote kolczyki, a potem usiadł na ławce cierpliwie czekając na debiut przeciwko Polonii Przemyśl. McCollow wprowadził go już w pierwszej połowie. Dumas pokazał kilka efektownych akcji, zaprezentował świetną skoczność, wykorzystywał rzuty wolne. „Kiedy po dziesięciu minutach zszedł z boiska, wyglądał jednak, jakby za chwilę miał wyzionąć ducha. Doszedł do siebie dopiero po kilku minutach stania pod ścianą” – pisała „Gazeta Wyborcza”

W sumie Dumas rzucił przeciwko Polonii 21 punktów, najwięcej w zespole. Pekaes wygrał 81:65.

Po meczu siedzieliśmy przed hotelem. Tak normalnie, gadaliśmy sobie w grupie, a Richard przychodzi i każdemu stawia browara – wspomina Karwowski. I właściwie cała krótka i burzliwa kariera Dumasa w Pruszkowie wyglądała tak, jak ten pierwszy wieczór w Bytomiu.

Siedem tysięcy dolarów

O Dumasie trener McCollow powiedział: „Sprowadzenie Richarda do Pruszkowa było wielkim ryzykiem, ale podejmowaliśmy je świadomie”. Panowie znali się z Oklahoma State. McCollow pracował tam jako asystent trenera w sezonie 1989/1990, kiedy zawodnik kończył studia. „Znałem jego silne i słabe strony, oczywiście także poza boiskiem. Wiedziałem też, co u niego słychać, bo mój znajomy trener, Bill Self, w 1998 roku pracował w Tulsie, rodzinnym mieście Richarda. Opowiadał mi, jak Dumas codziennie trenuje indywidualnie, jak próbuje dojść do formy i wrócić do poważnej koszykówki. Bill stwierdził, że Richard zasługuje na szansę. A ja zdecydowałem, że tę szansę mu damy” opowiada McCollow.

Dumas podpisał w Pruszkowie trzymiesięczny kontrakt, zarabiał 7 tysięcy dolarów miesięcznie. „Mówiłem, że podejmujemy duże ryzyko, bo nie wiadomo, jak Dumas będzie funkcjonował w nieznanym kraju, w którym spożywa się dużo alkoholu, wśród nowych ludzi. Ale mój plan był taki, że jeśli zorientujemy się, że Richard nie daje rady, że nam nie pomaga, to zrezygnujemy z niego i będziemy szukać zastępstwa. Richard też wiedział, na jakich warunkach go podpisujemy”.

Po wyczerpującym, ale udanym debiucie pierwszego dnia turnieju w Bytomiu, w dwóch kolejnych meczach Dumas już tak nie błyszczał. Zdobył 14 punktów z Bobrami i tylko dwa z Zagłębiem. W meczach ligowych też grał nierówno. W najlepszym, przeciwko Stali Ostrów zdobył 23 punkty, Anwilowi rzucił 20. Pokazywał efektowne wsady, ale nie grał w obronie. Miał niewielką nadwagę, jednak za grosz nie miał kondycji. Masażysta Pekaesu po jednym z treningów powiedział wprost: „Myślałem, że Rysiek umrze”. „Był świetnym koszykarzem, nie wiem, czy widziałem w polskim klubie lepszego: miał rzut, podanie, przegląd sytuacji, skoczność… I ogromny problem z alkoholem, był nałogowcem” mówi Dominik Czubek.

Dumas mieszkał w segmencie na granicy Pruszkowa i Komorowa, gdzie pod osiedlowym sklepem poznał nastoletnich kibiców. „Kolega zagadał coś o sędziowaniu, dostał propozycję wpadnięcia na browar i tak się z nim czasem spotykaliśmy” opowiadał jeden z nich. Nie jeździł na imprezy do Warszawy. Siedział w domu, oglądał swoje mecze z NBA i pił piwo. Ci, którzy go odwiedzali, pamiętają też stojącą na stole miskę z marihuaną i charakterystyczny zapach unoszący się w powietrzu. „Historie o tym, że Dumas zaczyna dzień od czterech mocnych browarów, były na porządku dziennym.

Browar i światło

Mówiło się, że w lodówce ma browar i światło. Starał się normalnie trenować, miał bardzo dobre mecze, ale np. na treningu w Venstpils miał jakąś zapaść: “piana na ustach, zero kontaktu, tylko siedział na ławce” – opowiada Karwowski. Czubek dodaje „Mam wrażenie, że w domu pił przez cały czas: 24 godziny na dobę. Z samolotu wysiadł pijany – mówił, że to dlatego, że boi się latać. Jechaliśmy do Stargardu pociągiem, przyszedł pod wpływem i tłumaczył, że boi się jeździć pociągiem. Doznał urazu, wysyłał masażystę na stację po alkohol i mówił, że jest zestresowany kontuzją. Alkohol było czuć od niego przez cały czas. Używał płynu do jamy ustnej, więc ciągle było czuć od niego taką miętą zmieszaną z alkoholem”.

W pięciu meczach ligowych Dumas zdobywał średnio 16,6 punktów 4,2 zbiórek 2,2 asysty, ale też 3,6 straty i 3,4 faulu. Pod koniec listopada, kiedy liga miała przerwę na rozgrywki reprezentacyjne, Dumas wyjechał do USA. I już nie wrócił. Kilka tygodni po wyjeździe z Polski, został aresztowany w Tulsie. Oskarżono go o posiadanie kokainy.

Świat koszykarski usłyszał o Dumasie lata później, kiedy w 2013 roku został aresztowany za kradzież alkoholu, papierosów, butów i płyt DVD ze sklepu w bazie wojskowej, gdzie pracował jako woźny. Początkowo nie przyznawał się, jednak zmienił zdanie po obejrzeniu nagrań z kamery, która doskonale wszystko zarejestrowała. Został skazany, jednak był to wyrok w zawieszeniu. Dwadzieścia lat wystarczyło Richardowi na przebycie drogi od odnoszącego sukcesy sportowca w jednej z najbardziej prestiżowych lig na świecie do woźnego okradającego sklep.

Dzisiaj Dumas twierdzi, że nie pamięta, kiedy ostatni raz użył jakiegokolwiek ciężkiego narkotyku i podaje rok 1999, kiedy przyznał się do zarzutów posiadania, jako moment, w którym porzucił crack i od tego momentu pozostał czysty. Od kilku lat działa jako mówca motywacyjny podróżując po Stanach i opowiadając młodzieży swoją historię, ku przestrodze. Działa również jako trener koszykówki organizując zajęcia i obozy dla dzieci w ramach Richard Dumas and Friends Athletic Association, gdzie wspomagają go dawni koledzy z Suns: Dan Majerle, Mark West i Oliver Miller.

Pytany o wspomnienia koszykarskie podaje piąty mecz finałów z Chicago, kiedy trafił pierwszych dziewięć rzutów oraz (pamiętany raczej z powodu zerwanej przez Shaquille’a O’Neala konstrukcji kosza) mecz z Orlando gdy zdobył 32 punkty i wsadził piłkę do kosza siedem razy. Twierdzi, że nie ogląda swoich meczów: „To nic nie zmieni. Pozostawi mnie tylko z większą depresją”. Kiedy ludzie patrząc na jego wzrost i nie rozpoznając go z czasów najlepszego sezonu Suns pytają, czy gra w koszykówkę odpowiada „Grałem, kiedy byłem młody”.

Na koniec kilka cytatów dotyczących Dumasa:

Jeśli będzie się rozwijał tak jak w minionym sezonie, będzie najlepszym graczem pozycji small forward w lidze w ciągu trzech lat [Paul Westphal, trener PHX]

Mógł przeskoczyć nad America West Arena. Byłoby bardzo interesującym zobaczyć, jak wielkim graczem mógłby się stać, gdyby pozostał czysty. Był najprawdopodobniej najbardziej utalentowanym graczem, z którym grałem, ale miał swoje demony związane z narkotykami. Miał ogrom talentu i był bardzo miłym dzieciakiem, ale kiedy pojawiają się narkotyki to wiesz, że skończy się to źle [Barkley]

Richard mógł być jednym z graczy, jak Kobe czy LeBron, to był ten rodzaj talentu [Olivier Miller]

Grałem w kosza dla zabawy. Ludzie traktowali to poważniej niż ja chciałem. Koszykówka nigdy nie była dla mnie trudna. Życie było. To poza boiskiem miałem problem [Dumas]

[MASH]

Ps. Nadal nie rozumiem, czemu na pierwszej okładce Magic Basketball był akurat Richard Dumas.
Ps2. Mama do tej pory nie wie, ile Converse Destroyer kosztowały w 1994 roku. Tata dzięki temu nadal żyje.

---

Przypominamy, że zamówienia na okolicznościowe koszulki GWBA zbieramy tylko do końca czerwca. Cena koszulki już z wliczoną przesyłką to 99 złotych polskich:

https://ssl.dotpay.pl/Wsparcie+Gwiazd+Basketu=99

Następnie (najlepiej z tego samego maila, którego podaliście przy płatności) wyślijcie do nas maila określając:

1. wersję koszulki (1-6)
2. rozmiar (tabela rozmiarów znajduje się na końcu)
3. kolor (biały / czarny)
4. oznaczenie paczkomatu lub adres, na który ma być wysłana paczka
5. numer telefonu
6. adres email

Skrzynka redakcyjna ma adres: gwiazdybasketu@gmail.com

Wersja 1.

Wersja 2

Wersja 3.

Wersja 4.

Wersja 5.

Wersja 6.

UWAGA:

• sprzedaż ma charakter pre-orderu
• składanie zamówień zamykamy w piątek (30 czerwca)
• termin realizacji zamówienia to 14 lipca

Dzięki!