Większość Czytelników naszej strony, jeśli też zalicza się do grupy “dziadersów” takich jak ja i admin, pamięta bardzo dobrze NBA w TVP 2, potem w TVN czy również nadawany tam program NBA Action. Być może również Rzut za 3 z Bartoszem Obuchowiczem i Jackiem Łączyńskim.

Były to programy i media od których zaczęła się pasja wielu z nas i zamiłowanie do elektryzującej i zachwycającej swym kolorytem ligi NBA. Chętnie wróciłbym do tych czasów w jakimś nostalgicznym artykule, muszę tylko wyszperać jakieś fajne materiały.

Dziś natomiast chciałbym skupić się na tym, jak NBA w ogóle trafiła do Europy, gdyż mija właśnie 40 lat, odkąd możemy Najwspanialszą Ligę Świata oglądać na Starym Kontynencie. NBA przekroczyła ocean dokładnie 31 stycznia 1981 roku, kiedy we włoskiej telewizji pokazano, a jakże! starcie Los Angeles Lakers i Boston Celtics.

#Bliskie spotkania trzeciego stopnia

Żelazna kurtyna nie była jedyną barierą dla rozwoju sportu po drugiej wojnie światowej. Równie istotna była też klauzula amatorska. Powodowała ona, że wszyscy zawodnicy, którzy podpisaliby kontrakt z ligą zawodową, na przykład z NBA, nie mogliby już grać w swoich narodowych reprezentacjach. Zamysł, który przyświecał tym restrykcjom był podobny do tego, co (oficjalnie) napędza NCAA. Mówiono o chęci utrzymania czystości sportu, eliminując czynnik przewagi ekonomicznej bogatych drużyn.

Te normy przetrwały aż do roku 1989, skutkiem czego we wcześniejszym okresie integracja w sferze koszykarskiej była dosyć incydentalna. Poza znaczoną kolejnymi olimpijskimi bojami rywalizacją reprezentacyjną mieliśmy chociażby tournee w sezonie 1963/1964.

Koszykarski Dream Team, o którym świat zapomniał

Na wizytę pierwszego zespołu NBA za żelazną kurtyną przyszło nam czekać niemal ćwierć wieku dłużej, bo aż do roku 1988, kiedy to Atlanta Hawks zawitali w Tibilisi, o czym również już kiedyś prezentowałem Wam osobny artykuł.

Lot na terytorium wroga: Atlanta Hawks za żelazną kurtyną

Wcześniej miały też miejsce wymiany trenerskie, pojawiali się okresowi korespondenci medialni, ale dużo ciekawszym z naszej perspektywy wydarzeniem było przełomowe spotkanie rozegrane w 1978, dzięki współpracy Washington Bullets i Maccabi Tel Aviv. Wojna światów czyli spotkanie mistrzów NBA z mistrzami Euroligi. Ciekawi kto wygrał? W 10-tysięcznej hali Yad Elyahu zawodnicy Maccabi zwyciężyli z Bullets 98:97! Było to pierwsze spotkanie drużyny NBA z zespołem spoza USA. Zawodnicy Bullets skapitulowali przed strefą narzuconą przez graczy Maccabi.

Poza takimi jednostkowymi przypadkami wieści z NBA było jak na lekarstwo. Oficjalne doniesienia w najlepszym wypadku ograniczały się do zdjęć w gazetach czy serwisach sportowych. W Amerykańskiej Bibliotece w Milanie, która znajdowała się pod patronatem Biura Informacyjnego Stanów Zjednoczonych można sobie było wypożyczyć kasetę VHS z finałami Celtics versus Royals z 1968 roku. I tyle. No chyba, że ktoś mieszkał w pobliżu bazy militarnej, wówczas, drogą wymiany za różne kontrabandowe dobra, mógł uzyskać od stacjonujących tam żołnierzy inne kasety lub czasopisma itp.

Maccabi 98:97 Bullets

#Kasety i Fiat

Dzięki właśnie takim wymianom, pewien włoski dziennikarz sportowy imieniem Guido Bacatta wszedł w posiadanie prawdziwego skarbu! Trzech kaset, na których znajdowały się odpowiednio: Mecz Gwiazd z Detroit 1979 roku, Game 2 finałów między Seattle i Waszyngtonem, oraz finał NCAA, w którym wystąpiły ekipy Louisville i NCAA.

Nie myśląc wiele wsiadł w Fiata 500 swojej matki i udał się na tournee po włoskich miastach, w których popularna była wówczas koszykówka. Zainteresowanie kibiców koncentrowało się przede wszystkim wokół rywalizacji między Varese i Mediolanem, ale za “koszykarskie” uchodziły również takie miasta jak Padwa, Cagliari, Vigevano, Cantu czy Bolonia. W kinach, w których puszczano kasety Bacatty zbierało się nawet i 200 osób!

Pamiętam jedną projekcję w Pesaro, w kinie Rossini. Zjawiło się tyle osób, że ci, którzy nie weszli, powybijali w końcu okna, żeby móc zaglądać do środka. Bilet kosztował tysiąc lirów, a właściciel ubłagał mnie żebym zrealizował kolejny pokaz, dla zaspokojenia wszystkich chętnych następnego dnia. Opowiedziałem ze sceny kilka anegdot i rozpoczęliśmy projekcję. Dźwięk był oryginalny, ale przez mikrofon dodawałem na żywo swoje komentarze. To było szaleństwo, ludzie krzyczeli, kibicowali, cieszyli się… Przedtem NBA była dla nas jak Potwór z Loch Ness. Mówiono nam o niej, ale na własne oczy nikt jej nie widział [Bacatta]

Niedługo potem Larry Fleischer, ówczesny dyrektor NBPA, zrealizował spotkanie towarzyskie we Włoszech. Rzecz jasna z udziałem Boba Laniera i Paula Westphala, co tylko podsyciło i tak już ogromny apetyt na amerykańską koszykówkę.

#In dire straits

Z nastaniem lat osiemdziesiątych NBA znajdowała się w nieco trudnym ekonomicznie położeniu. Dopiero co do ligi dołączyli Dallas Mavericks, wciąż trwały jeszcze sądowe przepychanki na gruzach ABA. Związek Zawodników protestował przeciw zapisom kontraktowym (reserve clause, czyli jeszcze bardziej rozbudowane restricted free agency) i rozpoczynała się nowa umowa telewizyjna. Na to wszystko komisarzem został David Stern i musiał to jakoś do kupy poskładać.

Przedstawiciele włoskiej telewizji zabiegali w tym samym czasie o prawa do retransmitowania NBA. Negocjowali ze stacją CBS. Generalnie, warto wspomnieć, że lata siedemdziesiąte i początek osiemdziesiątych były czasem, w którym wiele spotkań NBA było retransmitowanych. Czasem nawet rezygnowano z tego, kosztem nadania czegoś innego. Sprzedaż ich dalej, podmiotom trzecim, wydawała się atrakcyjnym kąskiem. Geniuszem wykazał się David Stern, wynegocjował on bowiem takie warunki, że CBS mogła sprzedawać dalej tylko te mecze, które najpierw sama puściła. Jeśli spotkanie nie pojawiło się na antenie, można je było kupić, ale tylko bezpośrednio od NBA. Tym samym Komisarz upiekł dwie pieczenie na jednym ogniu. Nie tylko zwiększył znacznie podaż spotkań NBA w telewizji w kraju, ale też znalazł dla nich rynek zbytu na Starym Kontynencie.

Gdy CBS zmniejszała liczbę meczów pokazywanych na antenie, automatycznie traciła prawo do ich odsprzedaży dalej, na rzecz NBA. To było genialne. [David Stern]

Głównym odbiorcą odsprzedawanych meczów byli Włosi. To za sprawą przedstawicieli telewizji PIN, doszło do podpisania umowy telewizyjnej. W przedsięwzięciu uczestniczył David Stern, jako komisarz, Larry Fleisher ze Związku Zawodników. Zaś po stronie włoskiej Giorgio Gandolfi oraz Marco i Bruno Bogarelli. Cena? Pięć tysięcy dolarów za każdy mecz. W pakiecie było również 35 meczów do retransmisji w dowolnym momencie.

Po PIN w kolejce do NBA ustawiła się również powiązana z Silvio Berlusconim telewizja Canale 5, ale nie ma co wchodzić tu za bardzo w szczegóły, bo skupiamy się na pionierach całego przedsięwzięcia.

#Pierwszy mecz

Dość powiedzieć, że pierwszym meczem we włoskiej TV, a co za tym idzie również w Europie, było wspomniane wcześniej spotkanie nadane 31 stycznia 1980 roku między Bostonem i Lakers. Była to retransmisja meczu z 18 stycznia.

Oczywiście, nawet tak rozentuzjazmowanego widza jak włoski kibic trzeba sobie było wychować. Stąd nastąpiła konieczność dostosowania retransmisji do przyjętych w Europie (piłkarskich) standardów. Spotkanie okrojono do dziewięćdziesięciu minut, pokazując koszykówkę i tylko koszykówkę, wycinając reklamy itp. Samo mięcho.

To było jak wielki wybuch. Iskra, która padła na beczkę prochu. Nie mogło być wybrane bardziej ikoniczne spotkanie niż mecz Bostonu z Lakersami [Ralph Rivera, dyrektor NBA Europe]

#A w Polsce?

Droga NBA do Kraju nad Wisłą była długa i kręta. Jak wspomina Ryszard Łabędź:

Z końcem lat osiemdziesiątych trzeba było po prostu czekać na taśmę, która przylatywała ze Stanów Zjednoczonych. Jeździł po nią nasz kierowca pan Miecio, przywoził ją z Okęcia. Tę taśmę trzeba było jeszcze przegrać, bo to był system amerykański, nieprzystosowany do emisji w polskich odbiornikach. Potem zmontować, pociąć, przygotować, znaleźć materiały informacyjne do tego meczu i wreszcie skomentować… [wypowiedź Ryszarda Łabędzia cytowana przez: Jakub Papuczys “Hej, hej tu NBA czyli Recepcja amerykańskiego basketu w Polsce”]

Efekty tej pracy mogliśmy zobaczyć potem we wspominanym często z nostalgią programie “Hej, hej tu NBA”. To właśnie od tego cyklu Łabędzia i Szaranowicza, a także emitowanego w naszej TV NBA Action, zaczęła się przygoda wielu z nas z NBA. Nie zapominając oczywiście o takim “League Pass lat dziewięćdziesiątych”, czyli:

Za miłość, która trwa do dzisiaj, możemy być im wszystkim zwyczajnie wdzięczni. Kto załapał się na czasy czapeczek z daszkiem kupowanych na rynku, kart koszykarskich i turniejów Adidas Streetball Challenge, ten doskonale wie, o czym mówię.

[BLC]

Przygotowując tekst korzystałem z przepastnych archiwów NBA.com, wiedzy własnej i innych wyszczególnionych w tekście źródeł.